Panda wielka

Panda wielka - niedźwiedź bambusowy (Ailuropoda melanoleuca) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny niedźwiedziowatych (Ursidae).

Panda wielka zamieszkuje lasy bambusowe na wysokości 1600–3500 m n.p.m. (zimą schodzi do 800 m n.p.m.). Jej przynależność do drapieżnych nie ulega wątpliwości, jednak w rzeczywistości odżywia się pędami roślin (najwięcej żywi się pędami bambusa), nie gardzi też rybami i małymi gryzoniami. Klasyfikacja pandy do zwierząt drapieżnych spowodowana jest budową układu pokarmowego. Jest on zbudowany jak u zwierząt spożywających pokarm mięsny. Z tego powodu panda musi jeść bardzo dużo, nawet do 40 kg dziennie. Spowodowane jest to tym, że panda trawi tylko 25% spożytego pokarmu (gdy na przykład krowy trawią 80% spożytego pokarmu). Przez długi czas była zaliczana do rodziny szopowatych jako odległy krewny pandy małej, jednak badania genetyczne wykazały, że panda wielka jest spokrewniona z niedźwiedziami, od których oddzieliła się we wczesnym rozwoju rodziny niedźwiedziowatych. Jej najbliższym krewnym jest niedźwiedź andyjski.

Panda wielka należy do zwierząt na granicy wymarcia, głównie wskutek niskiej rozrodczości, ale również wskutek stopniowego ograniczania obszarów dla niej dostępnych.

Występowanie i środowisko

Panda wielka zamieszkuje łańcuchy górskie położone w prowincjach Syczuan, Gansu i Shaanxi w Chińskiej Republice Ludowej. Klimat, w którym żyje, jest zimny i wilgotny. Na wysokości 1600–2000 m n.p.m. rośnie las liściasty, w którym niektóre rośliny nie tracą liści na zimę. Panda odwiedza czasami te okolice, zwłaszcza w okresie wzrostu młodych pędów bambusa. Na wysokości 2000–2600 m n.p.m. występuje las mieszany, powyżej zaś, do wysokości 3600 m n.p.m., rośnie las iglasty. Kolejne piętra roślinności to roślinność alpejska, nagie skały oraz strefa wiecznych śniegów, lecz panda nie przekracza granicy lasów iglastych. Jej ulubione siedliska występują na wysokości 2500–3200 m n.p.m. Schodzi ona regularnie do wysokości 2000 m n.p.m., a niżej – rzadko. Poszycie wszystkich lasów, w których występuje panda, jest utworzone przez bambusy. Zarośla bambusowe, będące dla pandy jednocześnie i kryjówką, i – przede wszystkim – źródłem pokarmu, są chronione przez wysokie drzewa. Niestety, coraz więcej lasów tworzących środowisko pandy jest wycinanych przez ludzi pod pola uprawne.



Tryb życia

Pandy zwykle żyją samotnie. Zajmują one rewir o powierzchni 4-6,5 km². Wędrują po swoim terytorium w poszukiwaniu nowych pędów bambusa powoli, aby oszczędzać energię. Najbardziej aktywne są o świcie i zmierzchu, lecz spotyka je się także w nocy i w dzień. Terytoria samców i samic są jednakowej wielkości. Są to niewielkie powierzchnie porównywalne do terytoriów niedźwiedzia brunatnego. Pandy jednak nie przemierzają regularnie całego terytorium. Dorosłe samice zachowują odstęp między swoimi terytoriami, który wynosi około 30 ha, natomiast samce nie wahają się zbliżyć do innego przedstawiciela gatunku podczas swoich wędrówek.

Zwierzęta te raczej nie kontaktują się ze sobą. Ich twarz jest mało wyrazista przez czarne plamy na białym futrze, przez co nie mają one wyraźnej mimiki. Komunikują się czasami za pomocą głosów, szczególnie w okresie rozrodczym, kiedy to zwierzęta te stają się hałaśliwe. Komunikują się także poprzez sygnały węchowe. Mają one ukryte pod krótkimi ogonami dwa gruczoły okołoodbytowe, którymi znaczą drzewa na swoim terytorium. Zachowanie to dotyczy przede wszystkim samców. Znaki te pozostawiane są zwykle na drogach, którymi przechadza się panda, rzadziej na granicach terytorium. Czasami zwierzęta te zostawiają także na tych samych drzewach ślady pazurów. Pandy rzadko przebywają razem. W pary łączą się jedynie w okresie reprodukcji. Jedynie młode, które nie osiągnęły jeszcze dojrzałego wieku, dzielą chwilowo to samo terytorium.

Pokarm

Ulubionym pożywieniem pandy jest bambus. Od listopada do marca je wyłącznie liście i młode łodygi, od kwietnia do czerwca zjada także starsze łodygi, natomiast od lipca do października prawie wyłącznie liście. Panda zjada codziennie ogromne ilości tej rośliny. Po posiłkach pandy zostawiają ślady w postaci kupek wiórów.

Bambus nie jest jedynym pożywieniem pandy. Zjada ona także inne rośliny trawiaste, a czasami nawet ryby, gryzonie, jajka, miód lub szczekuszki. Jej układ pokarmowy nie jest jednak tak dobrze przystosowany dowegetariańskiej diety, panda trawi bowiem jedynie 17% zjadanego bambusa (zwierzęta roślinożerne trawią 80% zjadanego jedzenia). Dlatego też panda poświęca 16 godzin dziennie na zdobywanie pożywienia.





Rozmnażanie

  Okres godowy

Samce i samice spotykają się wiosną, między marcem a majem. Przebywają ze sobą od jednego do dwóch dni, w trakcie których dochodzi do częstych kryć. Kiedy wokół jednej samicy zgromadzi się kilka samców, dochodzi do walk, których zwycięzca będzie miał prawo do samicy.

  Macierzyństwo

Ciąża pandy trwa 97–163 dni. W sierpniu przychodzą na świat 1–3 młode (w warunkach naturalnych jest to najczęściej jedno młode, w przypadku ciąży bliźniaczej drugie młode jest przez matkę porzucane i przez to skazane na śmierć, wysoka liczba młodych rodzących się w niewoli spowodowana jest dodatkową inseminacją po pokryciu), w bardzo słabo zaawansowanym stadium rozwoju. Ważą 75–150 g. Przypuszcza się, że podobnie jak u niektórych ssaków innych gatunków, u pand występuje zjawisko opóźnionej implantacji zarodka. Na czas porodu samica szuka schronienia w skalnej jamie lub w spróchniałym drzewie. Pandzie rzadko udaje się odchować więcej niż jedno młode, z uwagi na jego całkowitą zależność od matki.

Przez pierwsze kilka miesięcy jedynym pożywieniem młodej pandy jest mleko matki, które na początku ssie 6–14 razy dziennie, za każdym razem do pół godziny. Młode pozostaje w schronieniu przez 4–7 tygodni. Matka opuszcza kryjówkę tylko po to, aby zaspokoić głód i pragnienie. Opuszczać schronienie z młodym zaczyna wtedy, gdy porasta ono futrem i otwiera oczy (pomiędzy 45–48 dniem). Jednak młode nie potrafi wtedy jeszcze chodzić, przez co matka musi je nosić. Około 5–6 miesiąca życia młoda panda zaczyna żywić się bambusem. Definitywne odsadzenie następuje około 8–9 miesiąca. Związek matki z młodym trwa jednak nadal. Rozstają się po około 18 miesiącach. W ten sposób samica może odchować jedno młode co 2–3 lata. Młode pandy, które rozpoczynają samotne życie, często padają łupem lampartów lub dzikich psów. Dopiero w wieku 30 miesięcy, kiedy panda waży już około 80 kg, przestaje mieć jakichkolwiek naturalnych wrogów.



Zagrożenia i ochrona

 Przyczyny wymierania pandy wielkiej

Jedną z głównych przyczyn wymierania pandy wielkiej jest działalność człowieka. Od starożytności ludzie uważali jej futro za bardzo cenne ze względu na stosunkowo niewielką liczbę pand. Współcześnie ludzie niszczą naturalne środowisko pandy wycinając lasy pod pola uprawne, co zaburza przemieszczanie się i rozmnażanie zwierząt. Duży problem stanowi także kłusownictwo. Kolejną przyczyną zanikania pandy wielkiej jest masowe obumieranie bambusów na rozległych przestrzeniach. Bambusy bowiem mają to do siebie, że ich kwitnięcie poprzedza obumieranie pędów. Sytuacja taka następuje około 40 lat. Takie regularne obumieranie pędów bambusa jest problemem dopiero od czasu ograniczenia i rozdrobnienia siedlisk pand. Dawniej wystarczyło, aby zwierzęta przeniosły się do innej doliny, aby znaleźć inny gatunek bambusa, lub ten, który wyginął w poprzednim siedlisku, a w nowym rośnie w młodszym stadium.

Na świecie jest coraz mniej pand także z powodu ich trudności w reprodukcji. Samica pandy może urodzić nawet do trzech młodych, lecz zwykle przeżywa tylko jedno. Następne młode rodzą się po dwóch latach. Tak długi okres przejściowy powoduje, że więcej pand umiera, niż się rodzi.